Amantadyna w dobie pandemii koronawirusa przeżywa swoją “drugą młodość”. Obecnie to jeden z najczęściej poszukiwanych leków w polskich aptekach. Jaka jest jej historia i do czego była ona wykorzystywana?

Nowy lek na grypę

Pierwsze wzmianki o leczniczych właściwościach amantadyny datowane są na lata 60. ubiegłego wieku. Pierwszym badaniem na ludziach było badanie przeprowadzone w 1963 roku w szpitalu uniwersyteckim w Chicago. Wykazano, że podanie 100 mg amantadyny 18 godzin przed kontaktem z wirusem znacznie zmniejsza wskaźnik infekcji w porównaniu z grupą pacjentów przyjmujących placebo. Dowiedziono, że podanie amantadyny zmniejsza zakażenie wirusem grypy o 30-50%. W 1966 roku amantadyna została dopuszczona przez FDA do stosowania przeciwko grypie azjatyckiej (H2N2). Dziesięć lat później została ona zarejestrowana do stosowania w profilaktyce przeciwko wirusowi grypy typu A [1].

 Lekooporność wirusa grypy

Narastającym problemem jest wzrost oporności wirusa grypy A na amantadynę. Raporty w latach 1991-1995 ujawniły, że globalna oporność wirusów na amantadynę wynosiła zaledwie 0,8%. W 2004 roku globalna lekooporność wynosiła do 12,3%, a już rok później 96% w Chinach, 72% w Korei Południowej i 14,5% w Stanach Zjednoczonych [2]. Coraz większa oporność wirusa grypy na leki z grupy adamantanów zmusiła amerykańskiego konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej i chorób zakaźnych do zmiany zaleceń. Według nich nie zaleca się już amantadyny i rymantadyny do leczenia grypy [3].

 Jak działa amantadyna w przypadku grypy?

Mechanizm działania amantadyny przeciwko wirusowi grypy typu A polega na hamowaniu replikacji wirusa. Substancja ta blokuje pompę protonową wirusowego białka M2. Uniemożliwia to usuwanie otoczki wirusa i uwalnianie materiału genetycznego w procesie replikacji wirusa [4].

Warto odnotować, że amantadyna jest skuteczna tylko i wyłącznie wobec wirusa grypy typu A, który posiada białka M2. Wirus grypy typu B, nie posiada tego białka, przez co nie jest wrażliwy na amantadynę [3].

Pomimo narastającej oporności amantadyna nadal może być stosowana w leczeniu zakażenia wirusem grypy A. Jak czytamy w ChPL, leczenie amantadyną przy zakażeniu wirusem grypy typu A powinno być wdrożone jak najwcześniej. Lek ten powinien zostać podany w ciągu 48 godzin od wystąpienia objawów, a terapia powinna być kontynuowana w ciągu kolejnych 4-5 dni. Ma to skutkować skróceniem trwania gorączki o około 1-2 dni oraz szybszym ustąpieniem towarzyszącego zapalenia drzewa oskrzelowego [4].

 Zastosowanie w leczeniu choroby Parkinsona

Jak się okazuje, lecznicze właściwości amantadyny w chorobie Parkinsona odkryto przypadkowo w 1969 roku. Historia tego zastosowania wiąże się z przypadkiem 58-letniej kobiety z chorobą Parkinsona, której przepisano amantadynę w celu leczenia grypy. Kobieta zgłosiła lekarzom, że podczas przyjmowania tego leku zauważyła zmniejszenie drżeń i towarzyszącej sztywności mięśni. Przeprowadzono więc badanie, które wykazało, że po podaniu amantadyny dziesięciu osobom z chorobą Parkinsona aż u siedmiu osób odnotowano poprawę. Skłoniło to badaczy do przeprowadzania badania klinicznego na większej grupie, które objęło 163 pacjentów z chorobą Parkinsona. Wśród 66% badanych wykazano zmniejszenie objawów klinicznych. W 1973 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zatwierdziła amantadynę do stosowania w leczeniu choroby Parkinsona [1].

W chorobie Parkinsona amantadyna działa poprzez inny mechanizm w odróżnieniu od leczenia zakażenia wirusem grypy. W tym przypadku amantadyna działa jako antagonista receptorów glutaminianowych (NMDA). Dzięki temu lek ten ma wpływ na ograniczenie nadaktywności neuroprzekaźnictwa glutaminergicznego, które jest przyczyną powstawania objawów parkinsonowskich [4].

 Amantadyna cudownym lekiem na COVID-19?

Pierwszego grudnia bieżącego roku w czasopiśmie “Communications Biology” opublikowano artykuł, który zmienił postrzeganie amantadyny jako leku stosowanego na COVID-19. W artykule tym badacze wykazali, że amantadyna w warunkach in vitro blokuje aktywność kanału jonowego białka E z wirusa SARS-CoV-2. Natomiast w retrospektywnym badaniu kohortowym nie zaobserwowano znaczących korzyści w leczeniu COVID-19 u ludzi [5].

Bibliografia:

1. Hubsher, G., Haider, M., & Okun, M. S. (2012). Amantadine: The journey from fighting flu to treating Parkinson disease. Neurology, 78(14), 1096–1099.
2.     https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7087104/
3. Grypa: stan wiedzy, leczenie i zapobieganie Influenza: state of knowledge, treatment and prevention Anna Majewska1,A–F , Natalia Szydłowska1,B, E Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, Tom 27, Nr 3, 220–226
4. Charakterystyka produktu leczniczego, Viregyt-K, 100 mg, kapsułki
5. Toft-Bertelsen, T.L., Jeppesen, M.G., Tzortzini, E. et al. Amantadine inhibits known and novel ion channels encoded by SARS-CoV-2 in vitro. Commun Biol 4, 1347 (2021).